पाच रुपयांच्या नाण्यांचे चलन बंद होणार?

समांतर क्रांती / ब्यूरो रिपोर्ट

आरबीआयने जाड असलेल्या ५ रुपयांच्या जुन्या नाण्यांवर बंदी घातल्याची बातमी सध्या पसरत आहे. ही नाणी चलनातून मागे घेण्यात येणार असल्याची चर्चा आहे. सरकारने या नाण्यांचे उत्पादन थांबवले आहे. पण अद्याप रिझर्व्ह बँकेने अधिकृत घोषणा केलेली नाही.

दरवर्षी किती नाण्यांची टांकसाळ करायची हे केंद्र सरकार ठरवते. यानंतर, सरकार रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाला निर्देश देते. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया नाणी पाडते. नाणे किंवा नोट बंद झाली किंवा जारी होण्याच्या प्रक्रियेत असो, RBI ला केंद्र सरकारची परवानगी घ्यावी लागते. त्यानंतरच रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया नाणी किंवा नोटांवर बंदी घालू शकते.

सध्या ५ रुपयांची तीन प्रकारची नाणी चलनात आहेत. निकेल आणि पितळापासून बनवलेले ५ रुपयांचे नाणे ‘सोन्याचे नाणे’ म्हणून प्रसिद्ध आहे. त्याच धातूपासून बनवलेले आणखी एक नाणे देखील आहे, ज्याचा व्यास मोठा आहे. आधी टांकणी करून बाजारात आणलेले ५ रुपयांचे जाड नाणेही चलनात आहे.

RBI ने ५ रुपयाच्या नाण्याचं उत्पादन बंद केलं आहे, जे ५ रुपयाच्या नाण्यांपैकी सर्वात जाड आहे. त्याचे संचलनही बंद करण्यात येत असल्याचे सांगण्यात येत आहे. यासंदर्भात आरबीआयकडून कोणतेही अधिकृत घोषणा केलेली नाही. एका अहवालानुसार, ५ रुपयांचे जाड नाणे वितळवून 5 शेव्हिंग ब्लेड बनवता येतात. प्रत्येक ब्लेड २ रुपयांना विकली तरी १० रुपये होते. अशा प्रकारे नाण्याचे खरे मूल्य त्याच्या दर्शनी मूल्यापेक्षा जास्त होते. हे नियमबाह्य असल्याने ही नाणी चलानातून बाद करण्यात येणार आहेत.

दुसऱ्या एका अहवालानुसार, बांगलादेशात ५ रुपयांच्या नाण्यांची अवैधरित्या तस्करी होत आहे. तेथे यापासून रेझर ब्लेड तयार करून बाजारात विकले जातात. एका नाण्यापासून सहा ब्लेड तयार केले जातात. त्यामुळे ही नाणी बंद करण्याचा निर्णय आरबीआयने घेतल्याचे सांगण्यात येत आहे.